Το ενεργειακό πρόβλημα του πλανήτη και οι διαστάσεις του στη χώρα μας

Από τις μαθήτριες της Γ’ Γυμνασίου Κασσιανή Ζώη, Όλγα Σκανδάλη  και τη μαθήτρια της Α’ Γυμνασίου Βασιλιάνα Θεμελή,  στα πλαίσια της έρευνας της φετινής Π.Ο. για το θέμα: «Ενέργεια και φυσικοί πόροι. Η ενεργειακή κρίση και οι επιπτώσεις της».

Μέχρι το 19^ο αι. ο άνθρωπος κάλυπτε τις ενεργειακές ανάγκες του με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή, η αιολική(ανεμόμυλοι) ή η υδραυλική(νερόμυλοι). Με τη βιομηχανική επανάσταση, όμως, τα ορυκτά καύσιμα-φυσικοί πόροι της Γης(πετρέλαιο, γαιάνθρακες, φυσικό αέριο)  έγιναν οι κύριες μορφές ενέργειας για την ανθρώπινη κοινωνία και την οικονομία. Η ανεξέλεγκτη χρήση τους, όμως, δημιούργησε στις μέρες μας το αποκαλούμενο «ενεργειακό ζήτημα», ένα πρόβλημα πολύ σημαντικό για το μέλλον της ανθρώπινης διαβίωσης και του ίδιου του πλανήτη! 

Τι ακριβώς, όμως, εννοούμε με τον όρο «ενεργειακό ζήτημα»;

        Το «ενεργειακό ζήτημα» ορίζεται και ταυτόχρονα προκύπτει από τις εξής παραμέτρους:

α) Η αύξηση του πληθυσμού στη Γη, σε συνδυασμό με την τεχνολογική ανάπτυξη, αύξησε και τις απαιτήσεις για κατανάλωση ενέργειας.  Αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό, αν  αναλογιστούμε τον αριθμό των ηλεκτρικών συσκευών που χρησιμοποιούμε, το πλήθος των αυτοκινήτων και των μέσων μεταφοράς, τα ενεργοβόρα σύγχρονα κτίρια με τους κλιματισμούς, τους υπολογιστές και άλλους ηλεκτρικούς εξοπλισμούς.

β) Οι παραπάνω ενεργειακές απαιτήσεις καλύπτονται κατά 85% από τον ορυκτό πλούτο της Γης, που, όμως, κάποτε μπορεί να εξαντληθεί.

γ) Αυτός ο ορυκτός πλούτος δεν είναι ελεύθερα διαθέσιμος σε κάθε χώρα, αλλά σε μια μειοψηφία χωρών, ενώ οι υπόλοιπες πρέπει να κάνουν εισαγωγή. Αυτό με τη σειρά του δημιουργεί έντονες διακυμάνσεις στις τιμές των ορυκτών καυσίμων και οδηγεί στην οικονομική και πολιτική εξάρτηση από τις προμηθεύτριες χώρες των χωρών που εισάγουν καύσιμα.

δ) Τέλος, η χρήση των ορυκτών καυσίμων δημιουργεί πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα

με δυσμενέστατες συνέπειες στα οικοσυστήματα, στην υγεία και γενικότερα στη διαβίωση του ανθρώπου.

       Αποθέματα και καταναλώτριες χώρες

 Θα πρέπει να τονίσουμε την παράμετρο που αφορά τα ενεργειακά αποθέματα της Γης. Η ανθρωπότητα, τα τελευταία εκατό χρόνια, έχει δαπανήσει αποθέματα πρώτων υλών και πηγών ενέργειας που αποταμιεύθηκαν κατά τη διάρκεια της μέχρι σήμερα ζωής του πλανήτη μας.  Τα βεβαιωμένα αποθέματα των συμβατικών καυσίμων επαρκούν στην καλύτερη περίπτωση για 100 περίπου χρόνια. Ακόμα κι αν στο μέλλον ανακαλυφθούν χιλιαπλάσια αποθέματά τους, με τους σημερινούς ρυθμούς της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας, το πολύ να  παρατείνουν για άλλα 150 περίπου χρόνια τον «ενεργειακό χειμώνα» που επέρχεται στη Γη.

         Είναι αξιοσημείωτο ότι οι πλούσιες χώρες (δηλ. το 20% του πληθυσμού της Γης) καταναλώνουν το 60% των ενεργειακών αποθεμάτων, ενώ οι υπόλοιπες χώρες (το 80% του πληθυσμού της Γης) καταναλώνουν μόνο το 40% των ενεργειακών αποθεμάτων του πλανήτη. Τι θα συμβεί, όμως, όταν οι υποανάπτυκτες χώρες αναπτυχθούν και φθάσουν το μέσο επίπεδο ανάπτυξης των πλουσιότερων χωρών; Τότε, η απαιτούμενη ενέργεια για όλες τις χώρες της Γης θα είναι τέτοια, που κυριολεκτικά θα καταπιούν την ενέργεια του πλανήτη μέσα σε λίγα χρόνια, η δε μόλυνση του περιβάλλοντος θα φθάσει σε επίπεδα καταστροφικά για όλα τα έμβια όντα. Κι αν όντος εξελιχθούν έτσι τα πράγματα, μπορούμε να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς τα συμβατικά καύσιμα;  Πώς θα λειτουργούν τα μηχανήματα και τα εργοστάσια; Πώς θα κινούμαστε; Πώς θα ζεσταινόμαστε; Πώς θα λειτουργούν  τα πάντα στην καθημερινότητά μας;

Το ενεργειακό πρόβλημα στην Ελλάδα

     Και μη θεωρήσει  κανείς ότι τα πράγματα διαφέρουν ή είναι καλύτερα στη χώρα μας! Το ενεργειακό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι έντονο κι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες επηρεασμού της οικονομίας. Αυτό συμβαίνει λόγω της εξάρτησης της χώρας από την εισαγόμενη ή μη ανανεώσιμη ενέργεια και της χαμηλής απόδοσης του ενεργειακού τομέα(=υψηλό κόστος για κάθε παραγόμενο προϊόν και άσκοπη κατανάλωση ενέργειας). Επιπλέον, η υψηλή εξάρτηση από τα συμβατικά καύσιμα(πετρέλαιο, λιγνίτη), που αποτελούν και τα πλέον ρυπογόνα, καθιστούν την ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας μη φιλική προς το περιβάλλον.

         Στη βιομηχανία, το 50 % των ενεργειακών  αναγκών καλύπτεται από πετρέλαιο. Στον οικιακό και τριτογενή τομέα, η ηλεκτρική  ενέργεια καλύπτει το 37% των καταναλωτικών αναγκών, τα προϊόντα πετρελαίου το 51% και η βιομάζα το 12%. Στις μεταφορές το 97,7% του συνόλου της ενέργειας καλύπτεται από προϊόντα πετρελαίου και το υπόλοιπο καλύπτεται με ηλεκτρική ενέργεια κι ένα πολύ μικρό ποσοστό από υγραέριο για την κίνηση ενός πολύ μικρού αριθμού ταξί. Τα τελευταία χρόνια εξαπλώνεται η χρήση του φυσικού αερίου στη βιομηχανία και σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας.

      

Εξόρυξη λιγνίτη στη Μεγαλόπολη

Βασική πλουτοπαραγωγική πηγή της χώρας μας είναι ο λιγνίτης. Τα κυριότερα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα λιγνίτη βρίσκονται στην περιοχή της Πτολεμαΐδας, της Φλώρινας και του Αμύνταιου,  της Δράμας, της Ελασσόνας και στην Πελοπόννησο(περιοχή Μεγαλόπολης). Υπάρχει, επίσης, μεγάλο κοίτασμα τύρφης στους Φιλίππους(Ανατολική Μακεδονία). Τα παραπάνω κοιτάσματα, με βάση τα υπάρχοντα αποθέματα και τις αυξανόμενες καταναλωτικές ανάγκες μας θα επαρκέσουν για άλλα 60 ως 100 χρόνια περίπου.

       Εκμεταλλεύσιμα πετρελαϊκά κοιτάσματα υπάρχουν στη Θάσο(περιοχή Πρίνου), που,

   όμως, καλύπτουν ένα πολύ μικρό ποσοστό των ενεργειακών αναγκών μας. Το μεγαλύτερο μέρος των κοιτασμάτων αργού πετρελαίου στον Πρίνο, καθώς και το ανάλογο κοίτασμα φυσικού αερίου νότια της Καβάλας θεωρείται ότι έχουν αντληθεί.            Τέλος, η χώρα μας διαθέτει βεβαιωμένα αποθέματα ουρανίου στο Παρανέστι Δράμας. Συγκεντρώσεις ουρανίου υπάρχουν, επίσης, σε λιγνίτες, αργίλους και φωσφορικά κοιτάσματα. Όμως, και στη μια και στην άλλη περίπτωση, δε θεωρούνται σήμερα τεχνικοοικονομικά απολήψιμα, μπορούν, όμως, να καταστούν στο μέλλον.

Η χρήση των ΑΠΕ στην Ελλάδα

         Η Ελλάδα διαθέτει αξιόλογο δυναμικό σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας(ΑΠΕ), αλλά δυστυχώς μένει ανεκμετάλλευτο. Η συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική κατανάλωση ενέργειας περιορίζεται περίπου στο 6%.

Αρχικά,  διαθέτει πλούσιο ηλιακό δυναμικό και εκτιμάται ότι η ηλιακή ενέργεια μπορεί να καλύψει το ένα τρίτο των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας ενθαρρύνει την ανάπτυξη της ηλιακής θερμικής ενέργειας και μέχρι σήμερα πολλοί κρατικοί φορείς, βιομηχανίες, τουριστικές μονάδες και πλήθος μικρών και μεσαίων εταιρειών έχουν δείξει ενδιαφέρον για τη χρήση φωτοβολταϊκής ενέργειας.   Επίσης, έχουν δημιουργηθεί σε όλη τη χώρα 5 μονάδες παραγωγής φωτοβολταϊκών πάνελ, για να τροφοδοτούν την αγορά με τον κατάλληλο εξοπλισμό, καθώς και μια μονάδα επεξεργασίας πυριτίου που χρησιμοποιείται για την κατασκευή των πάνελ. Ωστόσο, η ανάπτυξή της δεν είναι αυτή που θα έπρεπε, γιατί το κόστος εγκατάστασης των φωτοβολταϊκών συστημάτων είναι αρκετά υψηλό. Αυτό λειτουργεί αποτρεπτικά, ειδικά στην περίπτωση που ασχολούνται με τα οικιακά και τα άτομα που σχεδιάζουν μια στροφή προς την ηλιακή ενέργεια.

         Η χώρα διαθέτει, επίσης,  εξαιρετικά πλούσιο αιολικό δυναμικό και η αξιοποίησή του μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην αειφόρο ανάπτυξή της.

 Αιολικά πάρκα υπάρχουν στην  Κύθνο, στην Άνδρο, στην Εύβοια, στη Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Σάμο και στην Κρήτη. Σημαντικό εμπόδιο στην ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας αποτελεί και πάλι ο οικονομικός παράγοντας. Παρότι το κόστος της αιολικής ενέργειας έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία 10 χρόνια, η τεχνολογία απαιτεί μια αρχική επένδυση υψηλότερη από εκείνη των γεννητριών που λειτουργούν με καύση ορυκτών.

Η γεωθερμία υπάρχει άφθονη στον ελλαδικό χώρο, λόγω κατάλληλων γεωλογικών συνθηκών. Ισχυρά γεωθερμικά πεδία υπάρχουν άφθονα σε κάποια νησιά, π.χ. Μήλος, Νίσυρος, και στη Βόρεια Ελλάδα, όπως στη λεκάνη του Στρυμόνα, στο Δέλτα του Νέστου και στη λεκάνη των λιμνών Βόλβης και Λαγκαδά, τα οποία προσφέρονται για θέρμανση, θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες κ.λπ.

        Η βιομάζα, επίσης, τα τελευταία χρόνια, αποκτά  μια πληθώρα εφαρμογών στη χώρα μας, που αφορούν:

α) την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης-ψύξης ή και ηλεκτρισμού σε γεωργικές και άλλες βιομηχανίες β) την τηλεθέρμανση κατοικημένων περιοχών γ) τη θέρμανση θερμοκηπίων δ) την παραγωγή υγρών καυσίμων με διάφορες διαδικασίες (θερμοχημικές-βιοχημικές). Όμως, το μεγαλύτερο μέρος της βιομάζας,  δυστυχώς, παραμένει κι αυτό αναξιοποίητο.

        Στη χώρα μας  έχουν αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό τα υδροηλεκτρικά έργα. Παρόλα αυτά ένα μεγάλο μέρος του υδροηλεκτρικού δυναμικού παραμένει αναξιοποίητο και εντοπίζεται κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τα τέσσερα σημαντικότερα μεγάλα υδροηλεκτρικά συγκροτήματα βρίσκονται στους ποταμούς Αχελώο, Αλιάκμονα, Άραχθο και Νέστο.

Γενικά συμπεράσματα

        Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι δεν μπορούμε να καταναλώνουμε και να παράγουμε ενέργεια με τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει ως τώρα. Το περιβάλλον καταστρέφεται, ο πληθυσμός της Γης αυξάνεται, ο ορυκτός πλούτος μειώνεται και η διαχείρισή του συνδέεται με οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, που οδηγούν καταναλωτές και κράτη σε προβληματικές καταστάσεις. Καταβροχθίζουμε τα ενεργειακά αποθέματα του πλανήτη υπονομεύοντας το μέλλον των επόμενων γενιών. Απαιτείται. λοιπόν, άμεσα:

-να στηρίξουμε την εξέλιξή μας σε μια αειφόρο ανάπτυξη και να σεβαστούμε το φυσικό πλούτο της Γης,

-να καταργήσουμε σταδιακά τη χρήση ρυπογόνων μορφών ενέργειας και να προωθήσουμε την εφαρμογή ανανεώσιμων μορφών και τέλος,

-να φροντίζουμε να εξοικονομούμε ενέργεια σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων μας. Τα παραπάνω κρίνονται αναγκαία αν, θέλουμε

ως άνθρωποι να ονειρευόμαστε μια ανθρώπινη ζωή σε έναν ανθρώπινο πλανήτη.

 Διαδικτυακές πηγές:

 books.eudoxus.gr

proodeftikidask.com

mde-didaktiki.biol.uoa.gr

digilib.lib.unipi.gr

dspace.lib.ntua.gr

lyk-esp-tripol.ark.sch.gr