ecododonea: Αχελώος ποταμός: «ο γεννήτορας των ρεόντων υδάτων»

Από τη μαθήτρια της Α΄ Γυμνασίου Λίλιαν Καμηνά, στα πλαίσια της έρευνας της Π.Ο. για το θέμα: «Οι υδροφόροι ορίζοντες της Ηπείρου και η επίδρασή τους στον πολιτισμό του τόπου μου».

Ο ποταμός Αχελώος- ή αλλιώς Ασπροπόταμος- είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας. Πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου και συγκεκριμένα από το όρος Λάκμος, νοτιοδυτικά του Μετσόβου και μετά από μια διαδρομή 220 χιλιομέτρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, έχοντας σχηματίσει με τις προσχώσεις του τα νησιά Εχινάδες.

Κατά τη διαδρομή του διέρχεται από τους νομούς Τρικάλων, Καρδίτσας και Άρτας και από τα όρια των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Στη ροή του προς το Ιόνιο Πέλαγος δέχεται τα νερά των παραπόταμων Αγραφιώτη, Ταυρωπού, Τρικεριώτη και Ινάχου. Σήμερα, οι τρεις πρώτοι χύνονται στην τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών και ο τέταρτος στην τεχνητή λίμνη του Καστρακίου. Θεωρείται ο πλουσιότερος σε νερά γηγενής ποταμός της Ελλάδας.

Οι πηγές τού ποταμού αναβλύζουν σε υψόμετρο άνω των 2000 μέτρων, από την αλπική λίμνη Βερλίγκα, στο όρος Περιστέρι και μεταξύ Ηπείρου και Θεσσαλίας. Οι μαίανδροι που σχηματίζονται διαγράφοντας την πορεία του και η αλπική βλάστηση αφήνουν άφωνο κάθε επισκέπτη που θα τολμήσει να φθάσει σε αυτή την περιοχή. Οι δε εκβολές του σχηματίζουν ένα εκτεταμένο δέλτα, η μορφή του οποίου διαμορφώθηκε τα

τελευταία 10.000 χρόνια από τις προσχώσεις του ποταμού. Η κοιλάδα του Αχελώου εντάσσεται στο δίκτυο «NATURA 2000» και το σύμπλεγμα των εκβολών του Αχελώου μαζί με τις λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου-Αιτωλικού προστατεύονται από τη διεθνή σύμβαση RAMSAR ως περιοχές μεγάλης οικολογικής και αισθητικής αξίας.

ΟΝΟΜΑΣΙΑ

Η αρχαία ονομασία του ποταμού είναι Αχελώος και πιθανότατα προέρχεται από την ρίζα ''αχ'' που σημαίνει νερό και από το συγκριτικό επίθετο ''λώων'' που σημαίνει καλύτερος. Η λαϊκότερη ονομασία του είναι Ασπροπόταμος ή Άσπρος. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την προέλευση της τελευταίας ονομασίας. Μία εκδοχή τη συνδέει με την αφρισμένη εικόνα του ποταμού κατά τους ανοιξιάτικους μήνες, όταν λιώνουν τα χιόνια, ενώ άλλες με το λευκό χρώμα των χαλικιών στις όχθες του και την άσπρη λάσπη(άργιλο) που κατεβάζει ο ποταμός κατά τη ροή του.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Κατά τη μυθολογία, ο Αχελώος θεωρούνταν ο σπουδαιότερος ποτάμιος θεός, γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, πατέρας των Νυμφών και των Σειρήνων, γεννήτορας όλων των ρεόντων υδάτων και των πηγών. Ο Όμηρος τον τοποθετεί πριν τον Ωκεανό, που θεωρείται η αρχή των πάντων. Στην Ιλιάδα, ανώτερος σε δύναμη του θεϊκού Αχελώου θεωρούνταν μόνο ο Δίας. Πολύ γνωστό στην αρχαία μυθολογία και τέχνη είναι το θέμα της αναμέτρησης του ποτάμιου θεού Αχελώου με τον ημίθεο Ηρακλή για χάρη της Δηιάνειρας, κόρης του βασιλιά της Ακαρνανίας Οινέα. Στην αρχαιότητα λατρευόταν ως θεός, ιδιαίτερα από τους Αιτωλούς και τους Ακαρνάνες, που κατοικούσαν στην Παραχελωίτιδα γη. Στην αρχαία Ακαρνανία γίνονταν αγώνες προς τιμήν του, ενώ οι παλιότερες σωζόμενες παραστάσεις του θεού Αχελώου φθάνουν μέχρι και τον 6ο αι. π.Χ.. Με τη μορφή ανθρωπόμορφου ταύρου παρίσταναν την ορμητικότητά του και με τη μορφή δράκου τον ελικοειδή ρου των νερών του.

Στις όχθες του αναπτύχθηκαν από την αρχαιότητα πλήθος πολιτισμοί που τα ίχνη τους, όπως φρούρια, οικισμοί, πλακόστρωτα μονοπάτια, πέτρινα τοξωτά γεφύρια, σώζονται μέχρι σήμερα. Η περιοχή που διαρρέει στον άνω ρου του αποτέλεσε εστία ενός ορεινού πολιτισμού και καταφύγιο ανυπότακτων και εξεγερμένων με μεγάλη ιστορία από την εποχή των κλεφτών και των αρματολών μέχρι και την εποχή της αντίστασης στην κατοχή και του εμφύλιου πολέμου.

ΑΧΕΛΩΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΦΡΑΓΜΑΤΑ: Ο Αχελώος έχει υποστεί ουσιαστικές αλλοιώσεις από την

Φράγμα Κρεμαστών

κατασκευή των 4 Υδροηλεκτρικών φραγμάτων για την παραγωγή ενέργειας (Κρεμαστών με 4.700 x 106 m3, Καστρακίου με 1.000 x 106 m3, Ταυρωπού με 400 x 106 m3 και Στράτου με 150 x 106 m3), αλλά και την άρδευση άλλων περιοχών, όπως της Μεσοχώρας με ωφέλιμη χωρητικότητα 228 x 106 m3 νερού, Συκιάς με 502 x 106 m3, από το οποίο προβλέπεται να γίνει και η εκτροπή μέσω σήραγγας 600 x106 m3 νερού προς τη Θεσσαλία. Η αξιοποίηση των υδάτων του Αχελώου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αποφασίστηκε στα μέσα του 20ου αιώνα. Επιλέχθηκε να κατασκευαστεί ένα φράγμα πολύ μεγάλων διαστάσεων, από χώμα και χαλίκι, το οποίο

Φράγμα Καστρακίου

παραμένει έως σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, το Φράγμα των Κρεμαστών, το οποίο κατασκευάστηκε το έτος 1962-1966. Από τότε στα Κρεμαστά, λειτουργεί ο μεγαλύτερος υδροηλεκτρικός σταθμός της ΔΕΗ στη χώρα, αποτελούμενος από 4 γιγαντιαίες μονάδες.

Φράγματα Στράτου και Ταυρωπού

ΑΡΔΕΥΣΗ-ΥΔΡΕΥΣΗ: Από τα νερά του ποταμού υδρεύονται πάμπολλοι οικισμοί και αρδεύονται 370.000 περίπου στρέμματα γεωργικής γης.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ-ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: Οι εκβολές του Αχελώου στο Ιόνιο πέλαγος σχηματίζουν ένα εκτεταμένο δέλτα, η μορφή του οποίου διαμορφώθηκε τα τελευταία 10.000 χρόνια από τις

προσχώσεις του ποταμού, το οποίο χαρακτηρίζεται ως ένας από τους πιο σημαντικούς υγροβιότοπους της Μεσογείου. Καλαμιώνες, βάλτοι με πλούσια βλάστηση, υφάλμυρες λιμνοθάλασσες, αμμοθίνες σπάνιες πλέον στο μεσογειακό περιβάλλον και υγρολίβαδα συνθέτουν ένα εκπληκτικό τοπίο εξαιρετικής βιολογικής σημασίας. Η συνέχειά του επιτυγχάνεται μέσω των γλυκών νερών και των φερτών υλών του Αχελώου, απαραίτητων στοιχείων για τη διατήρηση της αλατότητας και των αμμονησίδων που προστατεύουν τις λιμνοθάλασσες από τη διαβρωτική ορμή της θάλασσας. Στο δέλτα επίσης φιλοξενείται μια πλούσια ορνιθοπανίδα και η ιδιαιτερότητά του να μην παγώνει το χειμώνα τον καθιστά καταφύγιο για να διαχειμάζουν είδη που θα εξολοθρεύονταν στα βορειότερα ψυχρά κλίματα. Tο δέλτα του Aχελώου αποτελεί την περιοχή για το ξεχειμώνιασμα των αρπακτικών κι ανάμεσα στα άλλα κάνουν την εμφάνισή τους εδώ τα Όρνια, ο Στικταετός, ο Mαυρόγυπας, ο Xρυσαετός, ο Φιδαετός, ο Θαλασσαετός και ο Σπιζαετός.

Μέσα σε ένα άριστο φυσικό τοπίο γίνονται καταβάσεις ράφτινγκ κατάλληλες για όλες τις ηλικίες. (Α)Διαδρομή με βαθμό δυσκολίας 1, 2 και 3, ξεκινάει από τα Τρία ποτάμια στον Ασπροπόταμο ως τη Γέφυρα Αλεξίου. Η διαδρομή προσφέρει μοναδικές στιγμές απόλαυσης χάρη στο ορεινό τοπίο με τις απότομες πλαγιές των βουνών. (Β) Διαδρομή με βαθμό δυσκολίας 2 με περάσματα 3ου βαθμού, ξεκινάει από το φράγμα Μεσοχώρας και καταλήγει στο χωριό Κορυφή. Μετά από το κάθε πέρασμα δημιουργείται μικρή λίμνη, ενώ οι απόκρημνες όχθες του είναι δεντροσκέπαστες.