Το κλίμα, οι μορφές του και οι παράγοντες διαμόρφωσής του

 Από τους μαθητές της Α’ Γυμνασίου Αναστάσιο Αγγελόπουλο, Δημήτριο Κοσμά και Δημήτριο Ρέντζο

Το κλίμα μιας περιοχής αποτελεί παράγοντα μείζονος σημασίας, γιατί καθορίζει τον τρόπο ζωής σε αυτήν, καθώς και την κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική ανάπτυξη. Επηρεάζει την ανθρώπινη δραστηριότητα, από τη γεωργία έως την οικονομία, και η κατανόησή του είναι απαραίτητη για την προσαρμογή όλων στις περιβαλλοντικές συνθήκες.

ΤΟ ΚΛΙΜΑ

   Κλίμα ονομάζεται ο μέσος καιρός μιας περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων. Συνεπώς, το κλίμα διαφέρει από τον καιρό, που χαρακτηρίζεται ως μια φυσική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά τη διάρκεια μιας μικρής χρονικής περιόδου. Το κλίμα μιας περιοχής διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση κι εξέλιξη της χλωρίδας και της πανίδας σε αυτήν. Από το κλίμα ορίζονται οι ζώνες της βλάστησης και η κατανομή των ζώων και των ανθρώπων πάνω στη Γη. Ο τύπος ενός κλίματος συνήθως καθορίζεται από την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν(κλιματολόγος ρωσογερμανικής καταγωγής), που υιοθετεί διαφορετικές κλιματικές ζώνες με βάση τη βλάστηση κάθε περιοχής.

   Αναλυτικότερα, ο ορισμός του κλίματος αναφέρεται στις μακροπρόθεσμες καιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια συγκεκριμένη περιοχή για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο, συνήθως δεκαετίες, αιώνες ή και περισσότερο. Περιλαμβάνει στοιχεία και δεδομένα όπως τη θερμοκρασία, τη βροχόπτωση, τον άνεμος, την υγρασία, καθώς και άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την ατμόσφαιρα της περιοχής. Συνεπώς, κλίμα είναι ο μέσος όρος των καιρικών συνθηκών που παρατηρούνται σε έναν τόπο, σε αντίθεση με τον καιρό, που περιγράφει τις συνθήκες που επικρατούν βραχυπρόθεσμα, όπως ημέρες ή εβδομάδες.

   Επιπλέον, γίνεται μελέτη σχετικά με το κλίμα, τις διακυμάνσεις και τα ακραία φαινόμενα, καθώς και τις επιδράσεις του σε μια ποικιλία δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανόμενης της ανθρώπινης υγείας, ασφάλειας και ευημερίας, για να είναι εφικτή η λήψη αποφάσεων με βάση τα στοιχεία σχετικά με την καλύτερη δυνατή προσαρμογή σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα. 

Παράγοντες  που διαμορφώνουν το κλίμα

   Το κλίμα μιας περιοχής διαμορφώνεται από έναν συνδυασμό γεωγραφικών και φυσικών παραγόντων που επηρεάζουν τις καιρικές συνθήκες σε μακροχρόνια βάση. Οι κύριοι παράγοντες είναι:

Γεωγραφικό Πλάτος: Καθορίζει την ποσότητα ηλιακής ενέργειας που φτάνει στην επιφάνεια της Γης. Για παράδειγμα, οι τροπικές περιοχές που βρίσκονται κοντά στον Ισημερινό λαμβάνουν περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία, σε αντίθεση με τις πολικές περιοχές που λαμβάνουν λιγότερη.

Υψόμετρο: Σε μεγαλύτερα υψόμετρα, η θερμοκρασία μειώνεται (περίπου 6,5°C ανά χιλιόμετρο). Οι ορεινές περιοχές συχνά έχουν ψυχρότερο και υγρότερο κλίμα από τις πεδινές.

Απόσταση από τη θάλασσα: Οι περιοχές κοντά στη θάλασσα έχουν ήπιο κλίμα λόγω της θερμορυθμιστικής επίδρασης του νερού. Οι ηπειρωτικές περιοχές, που βρίσκονται μακριά από μεγάλες υδάτινες μάζες, έχουν μεγαλύτερες διακυμάνσεις θερμοκρασίας.

Ωκεάνια Ρεύματα: Τα θερμά ή ψυχρά ρεύματα επηρεάζουν τη θερμοκρασία, αλλά και τις βροχοπτώσεις των παράκτιων περιοχών, όπως για παράδειγμα το Ρεύμα του Κόλπου (Gulf Stream) που ζεσταίνει τη Δυτική Ευρώπη.

Ατμοσφαιρική Κυκλοφορία: Οι άνεμοι και οι ζώνες υψηλών και χαμηλών πιέσεων διαμορφώνουν τις καιρικές συνθήκες. Π.χ., οι εμπορικοί άνεμοι (trade winds) και οι μουσώνες επηρεάζουν τις βροχοπτώσεις σε συγκεκριμένες περιοχές.

Οροσειρές και Τοπογραφία: Οι οροσειρές εμποδίζουν ή ευνοούν την κίνηση των ανέμων και των υγρών αερίων μαζών. Η προσήνεμη πλευρά (windward) είναι συχνά πιο υγρή, ενώ η υπήνεμη πλευρά (leeward) δημιουργεί φαινόμενο σκιάς βροχής (rain shadow).

Βλάστηση: Οι περιοχές με πυκνή βλάστηση (π.χ., τροπικά δάση) συμβάλλουν στη ρύθμιση της θερμοκρασίας και της υγρασίας. Οι ερημικές περιοχές έχουν μεγαλύτερες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις λόγω της έλλειψης βλάστησης.

Αλμπέντο(Λευκαύγεια): Η ανακλαστικότητα της επιφάνειας της Γης (π.χ., πάγος, άμμος, δάση) επηρεάζει την απορρόφηση ή την ανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας. Οι περιοχές με υψηλό αλμπέντο (π.χ., πάγος) διατηρούν χαμηλότερες θερμοκρασίες.

Ανθρωπογενείς Παράγοντες: Η ανθρώπινη δραστηριότητα (καύση ορυκτών καυσίμων, αποψίλωση δασών, αστική ανάπτυξη) επηρεάζει το κλίμα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τα αυξημένα επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου συμβάλλουν στη συνεχόμενη θέρμανση του πλανήτη.

Κίνηση της Γης και Κλιματικοί Κύκλοι: Οι τροχιακές αλλαγές της Γης (Milankovitch cycles) και φαινόμενα όπως το El Niño και η La Niña επηρεάζουν το παγκόσμιο κλίμα σε περιοδική βάση. Αυτοί οι παράγοντες συνεργάζονται για να δημιουργήσουν τις πολύπλοκες και ποικιλόμορφες κλιματικές συνθήκες που παρατηρούνται στον πλανήτη μας.

Μορφές κλίματος

   Η πρώτη γνωστή κλιματική ταξινόμηση πραγματοποιήθηκε από τους Έλληνες στην Αρχαία Ελλάδα περίπου τον δεύτερο αιώνα π.Χ. Οι αρχαίοι Έλληνες γεωγράφοι χώρισαν τη γη σε επτά ζώνες με βάση τη γωνία του ήλιου στην κλίση της γήινης επιφάνειας και τη διάρκεια του φωτός της ημέρας.  Ωστόσο, κάποια στιγμή  απλοποιήθηκε σε πέντε κλιματικές ζώνες.

   Οι μορφές του κλίματος (ή κλιματικοί τύποι) κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τις θερμοκρασίες, τη βροχόπτωση και τις γεωγραφικές συνθήκες. Η πιο διαδεδομένη ταξινόμηση είναι αυτή του «Köppen-Geiger», η οποία διαχωρίζει το κλίμα σε πέντε βασικές κατηγορίες, κάθε μία από τις οποίες υποδιαιρείται περαιτέρω. Ακολουθεί μια περιγραφή των βασικών μορφών κλίματος:

Τροπικό κλίμα (Tropical) Χαρακτηριστικά: Υψηλές θερμοκρασίες όλο το χρόνο (άνω από 18°C) και έντονες βροχοπτώσεις.

Υποκατηγορίες:

i)Τροπικό βροχερό κλίμα: βροχή καθ' όλη τη διάρκεια του έτους.

ii) Τροπικό μουσωνικό κλίμα: ξεχωριστή περίοδος βροχών και ξηρασίας.

iii) Τροπικό σαβάνας: ξηρότερη περίοδος με μικρή  βροχόπτωση.

Ξηρό κλίμα Χαρακτηριστικά: Χαμηλή βροχόπτωση, υψηλή εξάτμιση και μεγάλες μεταβολές της θερμοκρασίας.

Υποκατηγορίες:

i)Έρημο: πολύ ξηρό και ζεστό ή ψυχρό.

ii) Ημίξηρο: περιορισμένες βροχοπτώσεις, λιγότερο ξηρό από την έρημο.

Εύκρατο κλίμα Χαρακτηριστικά: Ήπιες θερμοκρασίες, διακριτές εποχές. Υποκατηγορίες:

i) Μεσογειακό: ζεστά, ξηρά καλοκαίρια και ήπιοι, βροχεροί χειμώνες.

ii) Θαλάσσιο ή ωκεάνιο: ήπιες θερμοκρασίες, βροχοπτώσεις όλο τον χρόνο.

iii) Υποτροπικό: ζεστά καλοκαίρια, βροχές το καλοκαίρι ή καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Ψυχρό (Ηπειρωτικό) κλίμα Χαρακτηριστικά: Μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας μεταξύ καλοκαιριού και χειμώνα.

Υποκατηγορίες:

i) Υγρό ηπειρωτικό: ζεστά καλοκαίρια, ψυχροί χειμώνες, αρκετές βροχοπτώσεις.

ii) Υποαρκτικό: μακρύς, σκληρός χειμώνας, σύντομα καλοκαίρια.

Πολικό κλίμα (Polar) Χαρακτηριστικά: Πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (έως κ τους -93ºC), σπάνια βροχόπτωση, χαμηλή υγρασία και αιώνια παγωνιά.

Υποκατηγορίες:

i) Τούνδρα: ψυχρό κλίμα με μικρές περιόδους απόψυξης.

ii) Πάγος ή Παγετώνας: θερμοκρασίες πάντα υπό του μηδενός (κάτω από το σημείο πήξης). 

   Καταληκτικά, το κλίμα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος. Γι’ αυτό, η κλιματική αλλαγή που συντελείται στις μέρες μας είναι ίσως το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα στην ιστορία της ανθρωπότητας με τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις. Παγκοσμίως, οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η κλιματική αλλαγή που παρακολουθούμε καθημερινά είναι αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και οι επιπτώσεις της είναι καταστροφικές, αφού απειλείται ακόμα και η ύπαρξη της ζωής πάνω στον πλανήτη. Δεν είναι πρόβλημα σημερινό, αλλά πρόβλημα δεκαετιών. Ο πλανήτης μας κινδυνεύει. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας ανακοίνωσε ότι, εάν δε ληφθούν μέτρα άμεσα, η κλιματική αλλαγή θα είναι μη αναστρέψιμη. Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι πρόβλημα όλων μας, συμβαίνει σε μας και μας αφορά όλους και πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με τη λήψη αποφάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο και την αναθεώρηση των απόψεών μας και της στάσης ζωής μας απέναντι στο πρόβλημα, παραμερίζοντας τα οποιαδήποτε οικονομικά ή άλλα οφέλη και θέτοντας ως προτεραιότητα τη σωτηρία του πλανήτη μας και κατ’ επέκταση τη δική μας σωτηρία.

Πηγές

https://www.slideshare.net/MarilenaAgiomavriti/ss-69118129

https://el.wikipedia.org/wiki/

https://blogs.sch.gr/elchatzin/files/2023/05/

https://blogs.sch.gr/elchatzin/files/2023/05/

https://eclass.upatras.gr/modules/document/file.php/BIO349/

https://blogs.sch.gr/elchatzin/files/2023/05/

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2286/Geografia_A-Gymnasiou_html-empl/matB2_2.html

https://blogs.sch.gr/elchatzin/files/2023/05

 http://5dim-pyrgou.ilei.sch.gr/climate/html/clim_type2.htm