ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΙΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Από τη μαθήτρια της Β΄ Γυμνασίου Αναστασία Ζώτου  και τους μαθητές της Β΄ Γυμνασίου Απόστολο Αλεξίου, Ιωάννη Δήμο και Νικόλαο Λιάτσο

   Κλιματική αλλαγή είναι η μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Οι μεταβολές αυτού του τύπου περιλαμβάνουν σημαντικές διακυμάνσεις ως προς την κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες, αλλά και σε ανθρώπινες δραστηριότητες και εξαιτίας αυτών δημιουργούνται ακραία φυσικά φαινόμενα, όπως είναι η αύξηση της σφοδρότητας και της συχνότητας των καταιγίδων με έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες, ξηρασίες, καύσωνες και άλλα ασυνήθιστα φαινόμενα, που προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή του πλανήτη και στη φυσική ισορροπία της χλωρίδας και της πανίδας.

 Ειδικότερα, οι παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για τις κλιματικές αλλαγές στον πλανήτη μας είναι οι μεταβολές των χαρακτηριστικών της γήινης ατμόσφαιρας, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι μεταβολές της ηλιακής δραστηριότητας και του διοξειδίου του άνθρακα και οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η εκπομπή ρύπων, η αλόγιστη χρήση τοξικών στοιχείων, η ρίψη χημικών ουσιών, οι εμπρησμοί, η υλοτομία, η κατασκευή κτηρίων και  έργων οδοποιίας, η δημιουργία φραγμάτων. Εκείνο που ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι μεταβολές του κλίματος από ανθρωπογενείς επιδράσεις, όπως είναι το ενισχυμένο φαινόμενο του θερμοκηπίου σε αντίθεση με τη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος.

Το φαινόμενο του Θερμοκηπίου

        Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι μια φυσική διεργασία. Σκοπός της είναι να διατηρεί τη μέση θερμοκρασία της Γης στο επίπεδο των 150C. Χωρίς αυτό η Γη θα ήταν ένας παγωμένος πλανήτης  και δε θα υπήρχε δυνατότητα ζωής πάνω σε αυτή. Πρόκειται για το θερμαντικό φαινόμενο της πλανητικής ατμόσφαιρας το οποίο συνίσταται στην απορρόφηση υπέρυθρης ακτινοβολίας από ατμοσφαιρικά συστατικά. Η ακτινοβολούμενη ενέργεια του πλανήτη, κυρίως ως ορατό φως από τον ήλιο, επανεκπέμπεται από την επιφάνεια με υπέρυθρα μήκη κυμάτων ως θερμότητα. Το διοξείδιο του άνθρακα και η εξάτμιση του νερού στην ατμόσφαιρα απορροφούν αυτή την υπέρυθρη ακτινοβολία και συμπεριφέρονται ως μια κουβέρτα, με αποτέλεσμα την αύξηση των ατμοσφαιρικών θερμοκρασιών. Αξίζει να παρατηρήσουμε πως πάνω στη γη  η καύση της καύσιμης ύλης και η εκτενής αποψίλωση των δασών ενδυναμώνουν το φαινόμενο, με αποτέλεσμα τη σοβαρή πιθανότητα μιας βαθμιαίας αύξησης αρκετών βαθμών στη μέση θερμοκρασία του αέρα, που έχει ως επακόλουθο την τήξη των πολικών πάγων και την άνοδο της μέσης στάθμης τη θάλασσας. Πειραματικά μοντέλα προβλέπουν αύξηση της γήινης θερμοκρασίας μεταξύ του ενός βαθμού και των πέντε βαθμών κελσίου μέχρι το 2025.

Το φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου ενισχύουν και οι ανθρώπινες δραστηριότητες:

1)Στον ενεργητικό τομέα, τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, οι βιομηχανίες, και οι μεταφορές με τη χρήση ορυκτών καυσίμων ευθύνονται για το 50% των συνολικών εκπομπών. Από τις εκπομπές αυτές το 40% είναι διοξείδιο του άνθρακα, ενώ το υπόλοιπο 10% αποτελείται από άλλα αέρια με κυριότερα το μεθάνιο, το όζον και το μονοξείδιο του άνθρακα. Οι συγκεντρώσεις του CO2  στην ατμόσφαιρα είναι σήμερα υψηλότερες από οποτεδήποτε άλλοτε τα τελευταία 420 000 έτη. Το CO2 αντιπροσωπεύει το 75 % περίπου όλων των «εκπομπών αερίων θερμοκηπίου» ανά τον κόσμο. Προέρχεται από τον  καπνό, τον ατμό και τα αέρια που εκπέμπονται από τους αγωγούς καυσαερίων, τις καπνοδόχους, τις πυρκαγιές  και άλλες πηγές. 

   

Απελευθερώνεται, επίσης, όταν καίγονται ορυκτά καύσιμα, όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Και, βεβαίως, τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν ακόμη την ευρύτερα χρησιμοποιούμενη ενεργειακή πηγή. Τα καίμε, για να παράγουμε ηλεκτρισμό και θερμότητα και τα χρησιμοποιούμε ως καύσιμα για τα αυτοκίνητά μας, για τα πλοία και τα αεροπλάνα.

    2) Η συνεχής και εκτεταμένη καταστροφή των δασών, λόγω εκχέρσωσης, αποψίλωσης ή καύσης,  συνεισφέρουν στην αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 15%. Το διοξείδιο του άνθρακα αποτελεί το 10%, ενώ η καύση έχει επιπλέον ως αποτέλεσμα την παραγωγή υποξειδίου του αζώτου, μονοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, που αποτελούν το υπόλοιπο 5%. Επίσης, το CO2 διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αναπνοή: εισπνέουμε οξυγόνο και εκπνέουμε διοξείδιο του άνθρακα, ενώ τα δένδρα και τα φυτά απορροφούν CO2 προκειμένου να παράγουν οξυγόνο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα δάση του πλανήτη μας είναι τόσο σημαντικά. Συμβάλλουν στην απορρόφηση ποσότητας του πλεονάζοντος CO2 που παράγουμε. Ωστόσο, η αποψίλωση των δασών —η υλοτομία, ο καθαρισμός και η καύση τους— συμβαίνει σε κάθε ήπειρο.

     

      3)Η παραγωγή και χρήση συνθετικών χημικών ουσιών, όπως οι χλωροφθοράνθρακες ή τα halons, τα λεγόμενα φθοριούχα αέρια. Αυτά χρησιμοποιούνται στις ψυκτικές εφαρμογές και τα συστήματα κλιματισμού, αλλά εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα λόγω διαφυγών και σε περίπτωση που οι συσκευές δεν υφίστανται την κατάλληλη επεξεργασία, όταν κλείνουν τον κύκλο ζωής τους.

    4)Η εντατική γεωργία και κτηνοτροφία ευθύνεται για το 15% των εκπομπών, με κυριότερα αέρια το μεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου και το διοξείδιο του άνθρακα. Τα δύο πρώτα συγκαταλέγονται στα αόρατα αέρια που εκπέμπονται από τους χώρους υγειονομικής ταφής (χωματερές), από τις δραστηριότητες εκτροφής ζώων, από τις καλλιέργειες ρυζιού και λόγω της χρήσης ορισμένων πρακτικών γεωργικής λίπανσης.

        Πέραν των ευρύτερων κλιματικών αλλαγών σε ολόκληρο τον πλανήτη, μεταβολές μπορεί να σημειωθούν και στο μικροκλίμα μιας περιοχής. Οι αιτίες των τοπικών μεταβολών είναι οι εξής:

• Αποψίλωση – κάψιμο δασών. Η εξισορρόπηση μεταξύ ηλιακής ακτινοβολίας και ενέργειας στην περίπτωση ενός δάσους και μιας απογυμνωμένης περιοχής είναι διαφορετική. Υψηλότερες ατμοσφαιρικές θερμοκρασίες παράγονται στην αποψιλωμένη περιοχή, ενώ σε περιοχές με μεγάλο ποσοστό αποψίλωσης, παρατηρείται μεγαλύτερη εκπομπή θερμότητας  από τα βαθύτερα εδαφικά στρώματα, προκαλώντας διαφοροποιήσεις στο ποσοστό κάλυψης με σύννεφα και σε μέσης κλίμακας κλιματικές μεταβολές.

 • Εκτροπή ποταμών-φράγματα-επέκταση αρδεύσεων. Στις περιοχές όπου συσσωρεύονται τεράστιοι υδάτινοι όγκοι οι βροχές και τα χιόνια μπορεί να αυξηθούν, ενώ στις περιοχές  από όπου εκλείπουν υδάτινοι όγκοι σημειώνεται αύξηση της ανομβρίας.

  

• Αποξήρανση υγρότοπων. Οι ιδιότητες του νερού, όπως μεγάλη ειδική θερμότητα και θερμική αγωγιμότητα, καθιστούν τους ωκεανούς και τις βαθιές λίμνες και λιγότερο τις ρηχές λίμνες και τα έλη, αποθήκες θερμότητας, διότι τη θερμή περίοδο του έτους αποθηκεύουν θερμότητα και την ελευθερώνουν το χειμώνα. Αποτέλεσμα είναι οι μικρές διαφορές στη θερμοκρασία του αέρα χειμώνα – καλοκαιριού και μέρας – νύχτας σε περιοχές κοντά σε υγρό στοιχείο. Επίσης, ένα μέρος διοξειδίου του άνθρακα δεσμεύεται στην ατμόσφαιρα και έτσι ρυθμίζει το κλίμα. Οι υδάτινες μάζες μπορούν να απορροφήσουν μεγάλη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Οι δε υδρόβιοι αυτότροφοι οργανισμοί και τα ιζήματα δεσμεύουν ένα μέρος της ποσότητας αυτής.

• Λαθεμένες καλλιεργητικές πρακτικές, εξάντληση υδατικών πόρων από υπερβολική χρήση κ.ά.

• Ατμοσφαιρική ρύπανση με αιωρούμενα σωματίδια κ.α. σε βιομηχανικές περιοχές.