Άραχθος: ο ορμητικότερος των ελληνικών ποταμών

Από τη μαθήτρια της Α’ Γυμνασίου Λίνα Καννή, στα πλαίσια της έρευνας της  Π.Ο. για το θέμα: «Οι υδροφόροι ορίζοντες της Ηπείρου και η επίδρασή τους στον πολιτισμό του τόπου μου».

         Ο Άραχθος είναι ο όγδοος μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας, με συνολικό μήκος 110 χλμ. Το όνομά του προσεγγίζεται ετυμολογικά από το ρήμα «αράττω», που σημαίνει συντρίβω, τσακίζω και είναι δηλωτικό του «χαρακτήρα» του και της «συμπεριφοράς» του: είναι ο πιο χειμαρρώδης ποταμός της χώρας και, παλιότερα, προκαλούσε καταστροφές και συμφορές στο πέρασμά του. 

Βρίσκεται στην ανατολική Ήπειρο και ρέει από τα όρη της Πίνδου έως τον Αμβρακικό Κόλπο, διασχίζοντας ολόκληρο τον νομό Άρτας και ένα κομμάτι του νομού Ιωαννίνων. Πηγάζει από τη Βόρεια Πίνδο σε υψόμετρο 1.700 m. Οι σημαντικότεροι παραπόταμοί του είναι: ο Ζαγορίτικος, ο Βάρδας, ο Μετσοβίτικος, ο Καλαρρύτικος, ο Σαραντάπορος και ο Καλεντίνης.

        Ο Άραχθος ξεκινάει νοτιοανατολικά του Μετσόβου, στο νομό Ιωαννίνων, κοντά στην πόλη των Τρικάλων και διαρρέει μεγάλο αριθμό χωριών. Μετά τη σμίξη με τον Καλαρρύτικο ποταμό  εισέρχεται ορμητικός στο εντυπωσιακό φαράγγι του. Τέλος, καταλήγει στον Κόλπο του Αμβρακικού, όπου σχηματίζεται το διπλό Δέλτα του Αράχθου και του ποταμού Λούρου.

Στη θέση Κλίφκη δέχεται τα νερά από υπόγειο ποτάμι που εκβάλλει εκεί. Το φαράγγι έχει βάθος 700 έως 800 μέτρα και μήκος σχεδόν 20 χλμ., ενώ στο στενότερο σημείο του το πλάτος είναι μόλις 6 μέτρα. 

Στη συνέχεια, διαπερνά τον νομό της Άρτας και περνά από το φράγμα του Αράχθου.

Το φράγμα αυτό προστατεύει την πόλη από ενδεχόμενη πλημμύρα, ενώ προμηθεύει με πόσιμο νερό σχεδόν όλη την Περιφέρεια Ηπείρου. Ο ποταμός συνεχίζει τη διαδρομή του προς το γνωστό ιστορικό μνημείο της Άρτας, το Γεφύρι της Άρτας, το οποίο είναι φτιαγμένο μόνο από πέτρες.

        Το Δέλτα του Αράχθου αποτελεί ένα από τα καλύτερα διατηρημένα οικοσυστήματα, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, ενώ διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά ενός τυπικού μεσογειακού Δέλτα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη περιοχή αυτή εντοπίζεται ένα από τα πιο εντυπωσιακά πουλιά, το φοινικόπτερο ή φλαμίνγκο. Ο Άραχθος έχει πλούσια ιχθυοπανίδα που περιλαμβάνει άγριες πέστροφες, δροσίνες και μουστακάδες. Επίσης,  απαντώνται πληθυσμοί ενυδρίδας ή ευρωπαϊκής βίδρας.

Άραχθος και πολιτισμός: Ιστορία-Λαογραφία-Οικονομία

 α) Στην αρχαιότητα ο ποταμός Άραχθος ονομαζόταν Ίναχος και ήταν πλωτός μέχρι την πόλη Αμβρακία. Το όνομα Ίναχος το οφείλει στον μυθικό αρχαίο βασιλιά του Άργους Ίναχο, γιο του Ωκεανού και της Τηθύος. Ο Ίναχος, όταν έγινε ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, έσωσε τους κατοίκους οδηγώντας τους στα όρη και, στη συνέχεια, αφού μάζεψε τα νερά σε μία κοίτη, δημιούργησε τον ομώνυμο ποταμό. Σε νομίσματα της αρχαιότητας ο ποταμός εικονίζεται με κέρατα που συμβολίζουν την αφθονία και τη γονιμότητα.

β) Το 1881, όταν έγινε η προσάρτηση της Θεσσαλίας και μέρους της Ηπείρου στο Βασίλειο της Ελλάδος, ο Άραχθος απετέλεσε το ΒΔ. γεωγραφικό σύνορο της ελληνοτουρκικής μεθορίου. Η μεθόριος αυτή που διατηρήθηκε μέχρι τον Α' Βαλκανικό πόλεμο, περνούσε ακριβώς από το Γεφύρι της Άρτας, όπου ήταν στημένα εκατέρωθεν ελληνικό και τουρκικό φυλάκιο. Κατά την τουρκική εισβολή του 1897, καθώς και στον πόλεμο του 1912, κατά μήκος του ποταμού, κοντά στις όχθες του και στα υψώματα που τον περιβάλλουν, σημειώθηκαν πολλές αψιμαχίες μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών.

γ) Ο Άραχθος φημίζεται για τα σπουδαία τοξωτά γεφύρια που συνδέουν τις όχθες του, όπως το γεφύρι της Άρτας και το γεφύρι της Πλάκας, που όλα μαζί υπολογίζονται σε 55 πέτρινα γεφύρια. Το γεφύρι της Πλάκας  ήταν μονότοξο με άνοιγμα καμάρας 40 μέτρα και ύψος 19 

 

μέτρα και θεωρούνταν το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Πράμαντα και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1866. Κατέρρευσε την 1η Φεβρουαρίου 2015 από ισχυρές βροχοπτώσεις. Το γεφύρι της Άρτας βρίσκεται έξω από την πόλη της Άρτας και αποτελείται από τέσσερις μεγάλες καμάρες. Θεμελιώθηκε γύρω στο 1606 και η κατασκευή του είναι φορτισμένη με διάσημους λαϊκούς θρύλους. 

 

Στο πέρασμα του Αράχθου από τη χαράδρα της Πολιτσάς είναι χτισμένο το ομώνυμο γεφύρι

από το 1860, που ενώνει τα Κατσανοχώρια με το Αμπελοχώρι και την ευρύτερη περιοχή των Βορείων Τζουμέρκων.

δ) Ταξιδεύοντας στην εθνική οδό Αγρινίου - Άρτας, μόλις τρία χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Άρτας, φαίνεται ένα από τα δύο υδροηλεκτρικά έργα που έχουν γίνει στην περιοχή, το Φράγμα Πουρναρίου I. Το τεράστιο αυτό χωμάτινο φράγμα ύψους 107 μέτρων είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό, ολοκληρώθηκε το 1997, ενώ ακολούθησε η κατασκευή του υδροηλεκτρικού έργου Φράγμα Πουρναρίου II.

ε) Η τεχνητή λίμνη της Άρτας, καλύπτει μια έκταση περίπου 90 στρεμμάτων. Η λίμνη βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Άραχθο και δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια των έργων κατασκευής της Ιονίας Οδού. Τον Οκτώβριο του 2012, με πρωτοβουλία του Δήμου Αρταίων, η λίμνη εμπλουτίστηκε με γόνους κυπρίνου από το Κρατικό κυπρινοτροφείο στο Ψαθοτόπι, το οποίο είναι η μόνη κρατική μονάδα στην Ελλάδα που εμπλουτίζει δωρεάν τα εσωτερικά νερά της χώρας.

στ) Ο ποταμός Άραχθος περιβάλλεται από όμορφα δάση, πηγές με καθαρά νερά, πλατάνια, καθώς και εντυπωσιακές, απότομες, βουνοκορφές. Ρέει, επίσης, μέσα σε μια μικρή κοιλάδα που αποτελείται από καταπράσινα λιβάδια, έλη και φάρμες.  Ως προς τις χρήσεις γης, στην ευρύτερη περιοχή καλλιεργούνται κυρίως τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια), οι ελιές, το καλαμπόκι, η μηδική, οι διάφοροι σανοί και τα κηπευτικά.

ζ) Ο ποταμός Άραχθος δεν είναι γνωστός μόνο για τη μοναδική οικολογική και περιβαλλοντική του σημασία, αλλά και για τις εναλλακτικές τουριστικές δραστηριότητες που προσφέρει, όπως ράφτινγκ και κατασκήνωση. Σήμερα σε Καλαρρύτικο και Άραχθο δραστηριοποιούνται πολλά γραφεία εναλλακτικού τουρισμού, προσφέροντας μία από τις ωραιότερες διαδρομές ράφτινγκ και καγιάκ στην Ελλάδα. Υπάρχουν τρεις διαδρομές ράφτινγκ που μπορεί κανείς να ακολουθήσει, από διαδρομές για αρχάριους μέχρι για πολύ έμπειρους. Τέλος, κοντά στον ποταμό διοργανώνεται κάθε χρόνο το ομώνυμο Φεστιβάλ Αράχθου. Κατά τη διάρκειά του διοργανώνονται συναυλίες, ενώ κόσμος συγκεντρώνεται κοντά στον ποταμό και στις εγκαταστάσεις της κατασκήνωσης, για να κοινωνικοποιηθεί, να συμμετάσχει σε αθλητικές δραστηριότητες και να αποκτήσει εμπειρίες συνυφασμένες με τις φυσικές ομορφιές του ποταμού και των περιχώρων.

Διαδικτυακές πηγές

http://piotermilonas.blogspot.gr

http://kpe-makrin.mag.sch.gr/smnrgefyr13/konitsas_kpe.pdf

http://www.nskoufas.gr

http://www.ecoflow.gr

https://el.wikipedia.org/wiki

http://www.pramanta.gr/t/potamia.htm

http://www.epirus.org

www.sportsmag.gr

myphotopic.blogspot.com

romiazirou.blogspot.com

i1os.com

https://www.youtube.com/watch?v=ZEGuZ6k_Xe8